تناسبات طلایی در تار یحیی

نتایج تحقیقات علمی و روان شناسی اعلام می کند که زیباترین اشکال و سطوح از نظر انسان ها، آنهایی هستند که در ابعاد آنها نسبت طلایی بکار رفته است. این نسبت به عنوان عدد فی خوانده می شود و معادل آن به صورت اعشاری در حدود 1.618 است.این نسبت را در دوره رنسانس نسبت اسمانی و از قرن 19 نسبت طلایی می خوانند.
با نگاه دقیق به اندازه‌های تار یحیی متوجه میشویم که ابعاد کاسه تار به اندازه 34 در 21 یکی از دقیق‌ترین مستطیل‌های طلایی است.(مستطیلی است که نسبت عرض و طول آن 1.618 باشد که از نظر زیبایی‌شناسی شکیل‌ترین و زیبا‌ترین مستطیل است).البته در بعضی از تارهای آخر یحیی اندازه 35.1 در 21.7 نیز مشاهده شده که همان نسبت طلایی را دارد.
ازطرف دیگر اندازه خطی که کاسه و نقاره را به دو نیم میکند در پایین‌ترین نقطه اتصال با کف کاسه در فاصله‌ی نسبت طلایی از طول کاسه تار است خرک تار نیز دقیقآ با همین نسبت بروی دهانه تار قرار میگیرد.
یعنی اگر طول کاسه را 34 بدانیم محل قرار گیری خرک در فاصله 21‌سانتی از بیخ دسته است.
علاوه بر این نیز محل زدن مضراب بر سیمهای تار در فاصله معکوس محل خرک است.و این در حالی است که محل ضربه به سیم بر روی سیمهای سه تار که همین طول سیم مرتعش را دارد در حدود 1.5 تا 2 سانتیمتر جلوتر ،به طرف دسته است.

طرح در ابعاد دقیق نیست

بدون شک تراشیدن کاسه‌ی تار در ابعاد و تناسبات طلایی فقط می‌تواند ناشی از چشم زیبایی‌شناس استاد یحیی باشد که نه فقط در ابعاد کاسه بلکه در تراش تمام منحنی‌های کاسه، نقاره و دهانه‌ها به زیباترین فرم و لطیف‌ترین قوس‌ها و منحنی‌ها تجلی یافته است. البته عده ای ممکن است فکر کنند که تناسبات طلایی از ذهن غربی ها و از دید زیبایی شناسی انان بدست آمده است، در حالی که این تناسب در ابعاد بدن انسان و در اندازه های برگ گیاهان و در طبیعت به وفور دیده می شود .
شاید بد نباشد که به تناسبات طلایی که در ویلن‌های استرادیواری نیز بکار رفته توجه کنیم. البته این مطلب در سایت‌های مربوط به ویلن‌سازی مورد بررسی قرار گرفته است ولی شاید دیدن ویلن و تناسبات آن جالب باشد.

برگرفته از کتاب “هنر طراحی ویلون” نوشته سرجیو موراتف

به هر صورت باید اذعان کرد که این بحث فرصت و مطلب بیشتری را می‌طلبد که شاید در زمانی دیگر بتوان آن را بهتر و کاملتر بررسی کرد.

از سایت:raminjazayeri.com

درباره سه تار عشقی

محمد نوایی معروف به عشقی (5-1282ش=صبح دوشنبه 1366/9/30=1987م تهران) از محل سکونتش در تجریش ، مقصود بیگ،کوچه ثقفی ، شماره 16 ، آرامگاه بهشت زهرا ،قطعه 104 ردیف 67 شماره 38 به خاک سپرده شد.

سه تار ساز مشهور معاصر ، به تار سازی نیز اشتهار و اهتمام داشت. او فرزند پدری به نام رضا ، اهل کنگاور کرمانشاه بود و از 13 سالگی بهره مند از استادی معروف به نام سید جلال .

در سال 1350 آغاز همکاری او با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ، بنا به دعوت دکتر داریوش صفوت بود. عشقی درویش گونه ای آزاد از هر گونه قید و بند ، در دنیای تجرد خویش ، با طبع بلند ، نه تکیه بر اغنیا می زیست.

سه تار می نواخت و همراه آن زمزمه ای سر می داد ، تکیه کلامی داشت : (( یا هو )) و گاهی آن را تکرار می کرد ، خدایا عشقی قلندر به جز تو بی نیاز است و یا عشقی قلندر ، عشقی خداپرست محل کارش را مقدس می داشت .

سه تار های عشقی از کیفیت صوتی مطلوبی برخوردار است. استاد احمد عبادی معتقد بود سه تار عشقی چیز دیگر است و بهترین سه تاری است که می توان از لحاظ زنگ و قدرت صدادهی به آن عنوان بهترین را داد.(ضمنا"داریوش طلایی نیز ردیف سه تار نوازی را با ساز عشقی اجرا نموده است).

از ویژگیهای سه تار عشقی می توان به تحکیم کاسه ، تحدب صفحه ، و خوش دست بودن آن اشاره داشت.ولی ویژگی بازر آن بالانس صدا دهی در اکتاو های زیز وبم ، خوش صدایی همه سیمها ، بصورت ابریشمی و مخملین و قابلیت مضراب خوری که در تمام کوک ها خوش می خواند.

و دارای دو مشخصه ظاهری یکی به شکل اشک که در گلویی سه تار و معمولا" با صدف سفید کار شده و کلمه (( عشقی )) که در بالاترین قسمت کاسه ، در کنار سیم گیر ( قسمتی که دست هنگام نواختن روی کاسه گذاشته می شود) با خطی عامیانه و با مداد حک می کرد.البته تمام سازهای عشقی دارای مهر نبودند.

استاد عشقی پنج نوع سه تار می ساخت و برای هر کدام یک قالب مخصوص داشت.

1- سه تار ( کاسه بزرگ 11 ترک ) عشقی ،که بیشتر از بقیه طرفدار داشت.

2- سه تار ( کاسه متوسط 11ترک) کمی کوچکتر از نوع اول اما با قالبی کشیده تر (جره) که در نوع خود زیبا و خوش صداست.

3- سه تار کوچک یا سازهای مسافرتی با 9 ترک .

4- سه تار کوچک کتابی با کاسه تخت که به آن زیر عبایی میگفتند.

5- سه تار ( پوستی از ابداعات عشقی) با قالبی بزرگتر وبا پنجه ای زیبا ، روی صفحه آن به شکل قلب حغره ای ایجاد می نمود و پوست بر روی آن می کشید و خرک ساز را که شبیه خرک تار بود بر روی پوست مستقر می ساخت.

استاد عشقی بجز این پنج نوع سه تار ، سه تار یک تکه نیز می ساخت .

عشقی یکی از بهترین شاگردان استاد سید جلال تار ساز و سه تار ساز معروف به شمار می رفت . عشقی نه تنها سه تار ساز خوبی بود ، بلکه تار های نخبه ای هم ساخته است ، اما دلبستگی اصلی او ساختن سه تار بود.

سه تار هایش خوش دست ، سبک وزن و خوش صدا و بسیار زیبا است . امروز هنر مندان به داشتن سه تار های عشقی افتخار می کنند . سه تار های او علاقمندان و جویندگان بسیاری دارد .

مرحوم عشقی از کسانی بود که کارگاهش محفل استادان بنام و برجسته زمان بود و اگر چه بهره ای از زندگی هنری اش نبرد ، اما نام او و کارهای ارزنده اش ، همواره در یادها و خاطره ها زنده و جاوید است.

هنرجویان بسیاری در زمینه ساخت ساز از دانش ومهارت عشقی برخوردار شدند . که بعضی از آنها در این صنعت به مرتبه والایی رسیده اند.

از جمله فرمان مرادی که امروز استادی قابل است . فرمان مرادی حق شاگردی را در مورد استادش کاملا" به جا آورد و تا آخرین لحضه حیات او یار ومدد کارش بود.

هم اکنون سه تار عشقی در بین علاقمندان با قیمتی بالغ بر 10 تا 15 میلیون تومان طرفدار دارد.

منبع.: http://www.3tar.ir